اصلاح نژاد زنبور عسل و ملکه

اصلاح نژاد زنبور عسل و ملکه

اصلاح نژاد زنبور عسل و ملکه و آزمایشهای زنبور عسل ; در طي چندين سال گذشته ، صنعت پرورش زنبور عسل دنيا توسط دو عامل بسيار مهم ، يعني جرب هاي Varroa و زنبور هاي Africanized مورد تهاجم قرار گرفتند .

ولي با انجام اصول اصلاح نژاد ، مشكلات ناشي از اين عوامل به طور كلي حل شد . نكته قابل توجه در اين موارد ، عواملي است كه باعث بروز اين حملات مي شود و پاسخي است كه زنبور عسل به اين گونه عوامل مهاجم مي دهد.

اين موضوع باعث شد تا بسياري از دانشمندان بر روي مكانيزم های  پايداري زنبور عسل تحقيقاتي را انجام دهند و امروزه مشخص شده كه به طور قطع چنين عملكردهايي وجود دارند و دانشمندان همواره در پي آن هستند كه با انجام اصلاح نژاد ،

اين گونه توانايي ها در مقابل تهاجم عواملي خاص را به نسل هاي بعدي زنبور عسل منتقل كنند . محققين ، اين قدرت ممقاومت در زنبور عسل را تحت عنوان رفتار بهداشتي مي نامند .

وجود اين رفتار ، عاملي مثبت در پرورش زنبور است و نه تنها هيچ نكته منفي در مورد آن وجود ندارد ، بلكه تحقيقات انجام شده فوائد رفتار برداشتي را به طور مشخص نشان مي دهند . اين مقاله قصد دارد تا ضمن ذكر كردن اهميت اين رفتار ، نقش آن را در بالا بردن توليد يك كلوني شرح دهد .

شيوع سريع جرب هاي Varroa در بين كلوني هاي زنبور عسل و آسيب هاي وارد شده از اين انگل به صنعت زنبور عسل ، باعث شد تا در بين دانشمندان و محققين اصلاح نژاد ،

رقابتي براي ايجاد مقاومت براي زنبور عسل (در مقابل اين انگل) ايجاد شود . اين كنه باعث نابودي ميليون ها كلوني و زنبورهاي عسل شد كه در نتيجة آن در گرده افشاني گلها و باغ ها اختلالاتي به وجود آمد .

متاسفانه با توجه به روند حمل و نقل كه امروزه بسيار سريع انجام مي شود ، زنبورهاي اروپايي به طور ناگهاني در معرض اين عامل مهلك قرار گرفتند . چرا كه اين جرب در واقع انگل زنبورهاي آسيايي است و زنبورهاي اروپايي ، قدرت مقاومت بسيار كمي در برابر آن داشتند .

دانشمندان با بررسي دقيق و انجام آزمايشات متوجه شدند كه در زنبور هاي آسيايي جندين سيستم دفاعي وجود دارد كه به طور موفقيت آميزي در مقابل اين عامل (جرب Varroa) عمل مي كند ، اما اين مكانيزم ها در زنبور هاي اروپايي ، عملكردي بسيار ضعيف تر دارند . اين مكانيزم ها عبارتند از :
1 – : رفتار بهداشتي :
كه عبارتست از توانايي شناسايي و دفع لارو هايي كه توسط كك ها آلوده شده اند .

2 -رفتار پاكسازي (Grooming Behaviour) :
عبارتست از دفع كردن و آسيب رساندن به كك ها توسط زنبور آلوده و يا زنبور هاي ديگر .

3 – كاهش دوره رشد لارو ها :
كه باعث كاهش زمان موثر براي تاثير گذاري و تكثير انگل در بدن لارو مي شود .

4 – سركوب كردن تكثير انگل :
از طريق تغييراتي كه در تنظيم هورموني لارو زنبور عسل انجام مي شود . زنبورهاي مقاوم به انگل واروا ، براي اِعمال اين خصوصيت خود به بيش از يكي از اين عملكرد ها نياز دارند تا بتوانند بدون وجود درمان هاي دارويي زنده بمانند .

امروزه استفاده از مواد ضد انگلي يكي از روش هاي موثر در مبارزه با كك ها است،

اما انگل واروا به اين تركيبات مقاوم است . البته هميشه زنبورداران دوست دارند كه هيچ گاه اين انگل را در كنار كلوني هاي خود نبينند تا مجبور نباشند كه مواد ضد انگلي را در كنار عسل كه اصلي ترين غذاي زنبور است قرار دهند .

لذا همة دانشمندان بر اين عقيده اند كه انجام روش هاي اصلاح نژاد از بهترين روش هايي است كه مي توان با انجام آن ، يك زنبورستان را در برابر اين مشكل مقاوم نمود .

در صورتي كه به زنبور هاي اروپايي زمان كافي داده شود و از مواد شيميايي ضد انگل استفاده نشود ، اين زنبور ها نيز قادر خواهند بود تا مانند زنبورهاي آسيايي، با استفاده از شيوه انتخاب طبيعي با اين انگل مقابله كرده و به زنبوردار در راه رسيدن به هدف نهايي خود يعني اصلاح نژاد كمك كنند .

اين عمل با انجام گزينش مصنوعي انجام مي شود . به اين صورت كه مي توان با استفاده از زنبورهايي كه خصوصيات مورد نظر ما را دارند ، با كنترل جفت گيري ، جمعيتي را تهيه كرد كه داراي خصوصيت مثبت مورد نظر ما باشند .

استفاده از سيستم اصلاح نژاديِ بسته ، روشي است كه مدتها است كه از آن استفاده مي شود و در سگ ، گاو و ديگر دام ها نتايج مثبتي را به همراه داشته است و مدتي است كه استفاده از آن در مورد زنبور عسل هم معمول شده است .

اخيرا ً در مورد جفت گيري ، بيولوژي ، ژنتيك و روش هاي تلقيح مصنوعي زنبورها فعاليت هايي صورت گرفته است . طراحي برنامه هاي اصلاح نژادی زنبور عسل ، بايد با توجه كافي و دقت تمام به تمام صفات ژنتيكي زنبور عسل انجام شود :

1 – بر خلاف ساير حيوانات ، تمام 10 ميليون اسپرمي كه توسط يك زنبور نر توليد مي شود ، قادرند عمل لقاح را انجام دهند . اين امر به اين معنا است كه زنبور هاي خواهري كه از يك پدر به وجود مي آيند ، در 75 درصد از صفات با هم مشترك هستند كه اين ميزان در گونه هاي ديگر جانداران 50 درصد مي باشد .

2 – هر ملكه حدودا ً با 20 زنبور نر عمل جفت گيري را انجام مي دهد و در نتيجه كلوني حاصل مجموعه اي از ابر خانواده ها واحد بود (يعني مجموعه اي از خواهران نا تني كه داراي صفات مادري يكسان ، ولي پدرهاي متفاوت هستند) .

3 – زنبورهاي عسل ، داراي سيستم توليد مثل هاپلوديپلوئيد هستند . اين امر به اين معنا است كه زنبورهاي نر از تخم هاي لقاح نيافته به وجود مي آيند و زنبورهاي كارگر و ملكه ، از تخم هاي لقاح يافته به وجود مي آيند . لذا زنبورهاي نر والد نر ندارند و تنها نيمي از كرومووم ها را و آنها را هم از مادر خود دريافت مي كنند .

4 – وجود يك ژن كشنده در زنبور عسل ؛ كه تنها هنگامي به وجود مي آيد كه هم پدر و هم مادر داراي آلل هاي مربوط به اين ژن باشند . اين ژن باعث مي شود كه لارو پيش از بيرون آمدن از تخم از بين برود و اين امر باعث ايجاد كندو هاي آلوده مي شود . به دليل وجود اين ژن ، استفاده از روش هم نژادي (Inbreeding) عليرغم موثر بودن آن در ساير حيوانات ، در زنبور عسل غير ممكن باشد .

5 – زنبورهاي كاگر قادرند در شرايطي خاص تخم هاي لقاح نيافته بگذارند ، لذا براي توليد زنبور نر ، اين زنبورها قدرتي برابر با ملكه دارند .

نمونه هاي ژنتيك زنبور عسل :
آزمون هاي گزينشي :

همانند اصلاح كنندگان نژاد زنبور عسل ، ما نيز بايد اطلاعاتي كه توسط دانشمندان كشورهاي مختلف به دست آمده است را جمع آوري كرده و از آنها در برنامه اصلاح نژادي خود استفاده كنيم و در انتها نتايج به دست آمده را براي استفاده زنبورداران به آنها ارائه نمائيم . موارد زير از جمله آزمون هاي گزينشي هستند كه ما مي توانيم از آنها در برنامه هاي گزينشي خود استفاده نمائيم :

1 – آزمايش هايي كه به بررسي رفتار بهداشتي حيوان مي پردازند

روش آسيب زدن با سوزن :

در اين روش با استفاده از يك سوزن ، لاروهايي كه به تازگي روي سلول آنها سرپوش گذاشته شده است را داخل همان سلول از بين مي بريم . پس از 24 ساعت ، تعداد سلولهايي كه سرپوش آنها برداشته شده و تميز شده اند را مورد شمارش قرار داده و نتايج را يادداشت مي كنيم . پس از چند بار انجام اين آزمايش در شرايط مختلف محيطي ، كلوني اي كه در طي اين 24 ساعت ، حداقل 90 درصد سلولها در آن تميز شده را به عنوان كلوني بهداشتي ثبت مي كنيم . مشخص شده كه اين عملكرد ، به همان صورت كه در مورد بيماري هاي ميكروبي مانند نوزاد كرم زنبور عسل (Foul Brood) و به خصوص نوزاد گچي مطرح است ، در اين مورد نيز (آلودگي به جرب واروا) از عوامل بسيار مهم مي باشد .

1 – ابتدا سه گروه 7 تايي از سلول هايي كه به تازگي سرپوش گذارش شده اند را با استفاده از يك رنگِ سريع علامتگذاري مي كنيم . در ضمن قسمت بالاي سلول نيز بايد علامتگذاري شود .